بتن شاتکریت( مزایا، معایب و روش‌های اجرا)

امروزه از شاتکریت در موارد مختلفی از جمله ترمیم و مرمت سازه­ ها، در تونل ­ها و کانال­ ها، در گودبرداری­ ها، تثبیت خاک ­ها و … استفاده می­شود. از مزایای این روش می­توان به عدم نیاز به قالب­ بندی، که این امر خود باعث سرعت در اجرا می‌گردد، اشاره نمود. در این مقاله سعی شده است که به شرح توضیحاتی در مورد بتن شاتکریت، بررسی روش­های مختلف اجرای بتن شاتکریت، مشخصات مصالح و طبقه بندی بتن شاتکریت پرداخته شود.

سرفصل‌های این مقاله:

1. تعریف و اهداف
2. معرفی روش­های مختلف اجرای شاتکریت
3. مزایا و معایب روش­های مختلف شاتکریت
4. نسبت اختلاط بتن شاتکریت
5. مصالح مورد استفاده در شاتکریت
6. طبقه ­بندی بتن مورد استفاده در شاتکریت

پیشنهاد آموزشی: کتاب هنر بتن ریزی+ فایل صوتی

تعریف و اهداف

سابقه ی استفاده از بتن پاشیده یا همان شاتکریت به سال 1910 میلادی باز می­گردد. در آن سال­ها ابزاری به جامعه مهندسین معرفی شد که توسط آن ملات­ های ریزدانه توسط فشار هوا به سمت سطوح پاشیده می­شدند. از آن سال تا کنون تغییرات عمده‌ای در ایده اولیه طرح، ایجاد نشده است و تنها قدرت و شکل دستگاه­ها در سال‌های متمادی تغییراتی داشته است. در ایران بتن پاشیده عمدتاً در پایداری شیروانی­ ها و دیواره های تونل­ها به کار گرفته می­شد. با ورود پانل­های سبک سه بعدی به صنعت ساختمان ایران، روش بتن پاشیده و دستگاه­های شاتکریت جایگاه ویژه ­ای در صنعت ساختمان پیدا نمودند.

شکل (1): اجرای شاتکریت

 شاتکریت (بتن پاشیده)

بر اساس بند 5-10-2-1 مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1396، بتن پاششی بتنی است که به صورت پنوماتیکی (ضربه­ ای) به سطح پاشیده می­شود. بر اساس دستورالعمل اجرای بتن پاشیده در نوسازی مدارس، شاتکریت روشی است که در آن بتن با فشار مشخصی به سوی سطوح پرتاب می­شود. استفاده از روش شاتکریت به دلیل سهولت استفاده و کارایی بالایی که در ایجاد سطوح بتنی عمودی و پیچیده داشت به سرعت گسترش یافت و از آن زمان تا کنون تغییرات گسترده ­ای در تجهیزات و روش­های شاتکریت به وجود آمده است.

 مصالح مورد استفاده در شاتکریت

سیمان مصرفی در بتن شاتکریت

سیمان مصرفی در ساخت بتن پاشیده باید با انواع سیمان­های مندرج در آیین نامه بتن ایران یا استاندارد دیگری که قبلاً به تأیید دستگاه نظارت رسیده مطابقت داشته باشد.

پیشنهاد آموزشی:آموزش نظارت ساختمان – صفر تا صد نظارت ساختمان بتنی و فولادی

سیمان مصرفی در کارگاه باید دارای مشخصات سیمانی باشد که در تعیین نسبت اختلاط به کار رفته است. مگر آنکه بعد از انجام آزمایش­ های لازم به تأیید دستگاه نظارت برسد.

سنگدانه

سنگدانه­ های مصرفی در بتن پاشیده باید دارای چنان کیفیتی باشند که بتوان با آن­ها بتنی مقاوم و پایا ساخت. سنگدانه مصرفی باید با شکل (2) مطابقت داشته باشد.

سنگدانه­ هایی که منطبق بر دانه­ بندی­ های مشخص شده نباشد، به شرطی می توانند مورد استفاده قرار گیرند که رضایت بخش بودن استفاده از آن­ها بر اساس نتایج آزمایش برای دستگاه نظارت به اثبات برسد، یا سوابق و مستندات معتبری مبنی بر پذیرش به کارگیری آن­ها موجود باشد. در هر حال انجام آزمایش برای حصول اطمینان کاربرد آن­ها ضروری است.

مقدار برگشت سنگدانه ­ها هنگام برخورد به سطح در روش شاتکریت خشک به مراتب کمتر می­باشد. برای کاهش این مقدار، از سنگدانه ­های با ابعاد کوچکتر استفاده می   شود.

بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه ­ها تابع مقدار جمع ­شدگی، ابعاد محل قرارگیری بتن، سختی سطح زیرین می­باشد؛ و نباید از هیچ یک از مقادیر زیر بیشتر باشد.

الف- یک پنجم ضخامت بتن پاشیده

ب- سه چهارم بعد چشمه شبکه یا فاصله آزاد بین میلگردها

ج- سه چهارم ضخامت پوشش روی میلگرد یا مفتول پانل

د- 75/0 اینچ (9/1 سانتی­متر)

سنگدانه ­های مصرفی در بتن پاشیده باید سخت و پایا باشند و مواد زیان ­آور موجود در آن­ها نباید از مقادیر حداکثر مجاز ذکر شده در آیین نامه بتن ایران تجاوز کند.

شکل (2): حدود دانه­ بندی سنگدانه­ های بتن پاشیده تر و خشک (درصد وزنی عبور از الک)

آب

مشخصات آب مصرفی در بتن پاشیده، حداکثر مقدار مجاز مواد زیان آور و روش­های آزمایش آن باید مطابق آیین نامه بتن ایران باشد.

پیشنهاد مطالعاتی:کارایی بتن چیست و چگونه اندازه گیری می شود؟

شبکه میلگرد

بر اساس بند 1. 2 دستورالعمل اجرای بتن پاشیده در نوسازی مدارس، مقاومت فشاری مطلوب و کششی نامطلوب از خصوصیات شناخته شده بتن می­باشد و قدمت آن به قدمت خود بتن است. همچنین استفاده از میلگرد فلزی جهت تسلیح مقاطع بتنی و رفع ضعف کششی مقاطع بتنی، روشی متداول است که سال­ها مورد استفاده مهندسین بوده است. در روش شاتکریت این میلگردها باید به صورت شبکه­ ای در هم تنیده استفاده گردد. علاوه بر این می­توان از روش­های دیگری مانند استفاده از الیاف و یا استفاده از میکروسیلیکا جهت مسلح نمودن و افزایش مقاومت بتن شاتکریت استفاده نمود. از جمله مزایای استفاده از شاتکریت الیافی می­توان به موارد زیر اساره نمود:

• مقاومت در برابر تورق و سایش و هوازدگی سطح بتن
• مقاومت در برابر ضربه
• مقاومت در برابر ترک­خوردگی

شکل (3): شبکه میلگرد در اجرای شاتکریت

شاتکریت تر و شاتکریت خشک

روش اجرای شاتکریت به دو صورت شاتکریت تر و شاتکریت خشک وجود دارد. بر اساس بند 1. 3 دستورالعمل اجرای بتن پاشیده در نوسازی مدارس، دستگاه ­های شاتکریت در یک تقسیم ­بندی کلی به دستگاه ­های ترپاش و خشک­ پاش تقسیم ­بندی می­گردند. در روش پاشش تر بتن تازه توسط لوله­ های انتقال به محل شاتکریت منتقل می­گردد و در محل دریچه خروجی (نازل) با هوای فشرده مخلوط شده و با فشار معینی به سطح پاشیده می­شود. در روش پاشش خشک مخلوط سنگدانه ­ها و سیمان پس از ترکیب همراه با فشار هوا به محل شاتکریت منتقل می­گردد، از طرف دیگر آب و هوای فشرده (جت آب) به محل مورد نظر منتقل می­شود. بتن پاششی خشک با نام شناخته شده گونیت به طور معمول در کارگاه با میزان آب 10 تا 15 درصد کمتر از آب مورد نیاز برای آزمون آزمایشگاهی، اجرا می­شود. بتن پاششی تر به احتمال زیاد با مقدار آب مشابه استفاده شده در آزمایشگاه، اجرا می­شود. بتن پاششی تر گاهی اوقات در نازل با استفاده از تندگیر کننده بتن پاششی اصلاح می­شود. این امر می­تواند بر نتایج در محل تأثیر بگذارد.

در اشکال زیر مکانیزم عملکرد هر یک از آن­ها به صورت شماتیک نشان داده شده است.

شکل (4): مکانیزم انتقال مصالح در پاشش تر

شکل (5): مکانیزم انتقال مصالح در پاشش خشک

 مقایسه­ ی دو روش شاتکریت تر و شاتکریت خشک

مقایسه ­ی دو روش شاتکریت تر و شاتکریت خشک بر اساس بند 1. 3 دستورالعمل اجرای بتن پاشیده در نوسازی مدارس به شرح زیر می­باشد:

• پیوستگی لایه شاتکریت با سطح موجود، در هر دو روش بتن پاشی خشک و تر به میزان قابل توجهی بالا می­باشد و این پیوستگی زیاد از مزایای ذاتی روش شاتکریت است. اما این پیوستگی در روش شاتکریت خشک در مقایسه با شاتکریت شاتکریت تر بیشتر است. این مسئله به دلیل انجام واکنش­های شیمیایی بتن بر روی بر روی سطح در روش شاتکریت خشک می­باشد.
• در شرایط یکسان، در صورت انتخاب دستگاه و تجهیزات مناسب، سرعت بتن پاشی در شاتکریت تر 3 الی 4 برابر سرعت بتن­ پاشی شاتکریت خشک است. (سرعت بتن پاشی در این روش حدود 3 متر مکعب بر ساعت می­باشد.)
• به دلیل سرعت بالای برخورد مصالح با سطح، مقداری برگشت مصالح در حین شاتکریت خواهیم داشت. این برگشت در روش پاشش خشک در مقایسه با پاشش تر به مراتب بیشتر است. در روش پاشش خشک در بهترین شرایط، حداقل به میزان 20 درصد برگشت مصالح از سطح داریم. مقدار برگشت مصالح در روش پاشش تر بین 10 تا 5 درصد وزن کل می­باشد.
• انتقال مصالح خشک به مسافت­ های طولانی در روش پاشش خشک امکان­ پذیر است در حالی که در روش پاشش تر به دلیل خطر گرفتگی لوله، انتقال بتن با محدودیت مسافت روبرو می­باشد.
• روش شاتکریت تر در مقایسه با شاتکریت خشک مقاومت بتن کمتری را حاصل خواهد نمود.
• مقاومت در برابر یخ و ذوب شدن متوالی در شاتکریت خشک به دلیل عدم امکان استفاده از مواد هوازا کمتر از روش تر می­باشد.
• در شاتکریت تر امکان استفاده از افزودنی بتن می­باشد در حالی که در روش خشک تنها افزودنی مجاز زودگیرکننده می­باشد.

شکل (6): نمونه­ ی دستگاه خشک پاش

شکل (7): نمونه ­ی دستگاه ترپاش

باید توجه داشت در روش شاتکریت خشک ممکن است که به تمامی دانه ­ها آب نرسد و هیدراته نگردند. علاوه بر این یکی دیگر از عیوب این روش ایجاد گرد و غبار زیاد در اطراف محل می­باشد.

مشخصات بتن شاتکریت

مقاومت بتن شاتکریت

در مقایسه با بتن رایج مشخصات شاتکریت شدیداً وابسته به نسبت آب به سیمان، کیفیت و اندازه دانه ­بندی، سیمان مورد استفاده و روش اجرا می­باشد.

الف- نسبت بین مقاومت فشاری و خمشی در شاتکریت مشابه بتن­ های رایج می­باشد.

ب- با افزایش نسبت آب به سیمان مقدار مقاومت کاهش می­یابد.

ج- مقاومت اولیه شاتکریت بسیار بالا می­باشد و در 5 ساعت اولیه به مقاومت 70 کیلوگرم بر سانتی­متر مربع می­رسد.

جمع شدگی بتن شاتکریت

جمع شدگی از مقدار آب موجود در مخلوط بتن تأثیر می­گیرد. جمع­ شدگی در شاتکریت‌های با سنگدانه­ های درشت کاهش می­یابد.

مقاومت در برابر یخ زدن و ذوب شدن

در صورتی که سطح مشترک شاتکریت در معرض شرایط جوی قرار گیرد و باعث ذوب شدن و یخ زدن متناوب ­شود در این صورت در شاتکریت تر می­توان از مواد هوازا استفاده نمود. سطوح حاصل از شاتکریت خشک به دلیل عدم امکان استفاده از مواد هوازا آسیب دیدگی بیشتری را از این نظر تجربه می­کنند.

برگشت مصالح شاتکریت

برگشت مصالح (سیمان و سنگدانه­ ها) در حین عملیات شاتکریت به دلیل برخورد با سطح سخت و آرماتور یا سنگدانه ­ها می­باشد. مقدار برگشت مصالح وابسته به محل انجام شاتکریت، نوع شاتکریت، فاصله قرارگیری نازل از سطح پاشش بتن، فشار هوا، مقدار سیمان، مقدار آب، اندازه بیشترین سنگدانه، مقدار آرماتور موجود و ضخامت لایه می­باشد.

• با افزایش سختی بستر شاتکریت مقدار برگشت مصالح افزایش می­یابد.
• مقدار برگشت مصالح با افزایش ضخامت لایه شاتکریت کاهش می­یابد. برای جلوگیری از برگشت مصالح در لایه­ های نازک باید مصالح درشت­ دانه به حداقل برسد.
• در ابتدای عملیات شاتکریت مقدار برگشت مصالح زیاد می­باشد و بعد از قرارگیری لایه اول شاتکریت برگشت مصالح کاهش می­یابد.

عمل آوری بتن شاتکریت

عمل آوری بتن پاشیده نظیر عمل­ آوری سازه ­های بتن آرمه بر اساس آیین نامه بتن ایران صورت می­گیرد. با توجه به نسبت زیاد سطح به حجم بتن، لازم است تمهیدات ویژه­ای جهت جلوگیری از خشک شدن سطحی بتن صورت پذیرد. از این­ رو لازم است که سطح مورد نظر حداقل 7 روز مرطوب نگه داشته شود.

آزمایش­های بتن شاتکریت

آزمایش ­های ویژه بتن پاشیده در پیوست پ نشریه 385 معاونت برنامه ارائه شده است. در صورت عدم استفاده از این نشریه به منظور آزمایش ­ها باید به ترتیب زیر عمل شود. حداقل یک نمونه ­برداری از هر 150 متر مربع سطح دیوار لازم است انجام گیرد. تعداد کل نمونه ­برداری از سازه نباید کمتر از 8 نمونه باشد. این نمونه ­برداری را می­توان در حین اجرای عملیات شاتکریت بر روی سطح دیوار انجام داد. به این ترتیب که بر روی سطح تازه شاتکریت شده، یک عدد لوله پولیکا با قطری برابر ضخامت لایه شاتکریت وارد می­گردد. این لوله باعث جدا شدن مقطعی استوانه­ ای از سطح شاتکریت می­شود. پس از گیرش اولیه (حداقل 8 روز) این مقطع استوانه­ ای از سطح جدا شده و به آزمایشگاه جهت انجام تست ­های فشاری منتقل می­شود. به این ترتیب می­توان مقاومت حقیقی بتن به کار رفته در سطح شاتکریت را به دست آورد. مقاومت به دست آمده در این نمونه ­ها به ترتیب نباید کمتر از عدد 200کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد. در استفاده از لوله ­ها باید دقت شود که لوله ­ها بر روی آرماتور قرار نگیرد. همچنین بعد از برداشت نمونه­ ها سطوح خالی شده باید توسط بتن مجدداً ترمیم گردد.

مبانی تعیین نسبت­های اختلاط بتن پاشیده

تعیین نسب اختلاط بتن شاتکریت بستگی به روش اجرای آن (شاتکریت تر و یا شاتکریت خشک) دارد.

شاتکریت تر

در صورت نبود اطلاعات کافی در مورد نوع و مشخصات مصالح مصرفی، می­توان از طرح اختلاط وزنی با نسبت آب: سیمان: سنگدانه به صورت 1750:400:200 کیلوگرم استفاده کرد. این مقادیر به ازای دانه­ بندی مندرج در شکل (2) به دست آمده است. در غیر این صورت تعیین نسبت­ های اختلاط مصالح تشکیل دهنده بتن پاشیده باید با شرایط زیر مطابقت داشته باشد:

الف- مقاومت مشخصه بتن پاشیده مورد نظر تأمین گردد. (مقاومت مشخصه بتن پاشیده در نمونه­ های مکعبی 28 روزه حداقل باید 200 کیلوگرم بر سانتی­متر مربع باشد)

ب- چسبندگی به لایه بستر فراهم گردد. در شاتکریت تر مقدار چسبندگی معمولاً تعیین کننده ­ی مقدار سیمان می­باشد.

ج- کارآیی و روانی بتن پاشیده باید به اندازه­ای باشد که بتن پاشیده به سهولت و با تراکم کافی روی سطوح قائم و افقی چسبیده، به خوبی میلگردها و شبکه­ های جوش را در برگیرد و مصالح بازگشتی آن به حداقل برسد این مقدار باید برابر حداقل کارایی که تجهیزات موجود توانایی پمپ کردن آن را دارا می­باشند انتخاب شود. حداکثر اسلامپ بتن باید برابر 80 میلی­متر باشد.

د- بتن پاشیده باید از پایایی لازم برخوردار بوده و الزامات ویژه شرایط محیطی را در بر آورده نماید.

حدود متداول نسبت آب به سیمان مخلوط بتن پاشیده 35/0 تا 5/0 و نسبت متداول سنگدانه به سیمان 5/3 تا 5/4 می­باشد.

به منظور حصول کارایی مطلوب بتن پاشیده توصیه می­شود از سنگدانه ­های اشباع با سطح خشک در مخلوط استفاده شود.

شاتکریت خشک

برای طرح اختلاط در روش شاتکریت خشک نیاز به انجام آزمایش در محل می­باشد و نمی­توان یک طرح اختلاط را به صورت پیش فرض انتخاب کرد. اما با توجه به محدودیت ­های موجود به منظور تعیین طرح اختلاط، طرح اختلاط وزنی با نسبت آب: سیمان: سنگدانه به صورت 1750:400:150 کیلوگرم پیشنهاد می­گردد. با توجه به آنکه میزان آب مصرفی در روش شاتکریت خشک در سر نازل تنظیم می­گردد. مهارت اپراتور پاشش بتن در این روش به شدت بر روی کیفیت و مقاومت نهایی بتن تأثیرگذار است. همچنین با تنظیم مناسب فشار خروج مصالح می­توان بازگشت مصالح را به حداقل رسانید.

بر اساس بند 5-10-3-1-5 مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1396 در مورد بتن ­های پاششی (شاتكريت) رعايت موارد زير لازم است:

الف- بايد بين تركيب مخلوط اوليه يعنی مخلـوط در حـال خـروج از نـول (سرشـلنگی) و مخلـوط
پاشيده شده بر روی سطح تفاوت قائل شد. به دليل همـين تفـاوت­ هـا، كنتـرل دقيـق و انجـام آزمايش در مراحل مختلف بتن ­پاشی ضروری است.

ب- نسبت آب به سيمان برای اين نوع بتن در حدود 0.35– 0.5 است.

پ- نسبت­ های اختلاط، در حدود يك قسمت حجمی سيمان و 4-4.5 قسمت سنگدانه خشـک در
حالت غيرمتراكم است.

ت- ماسه مصرفی می­ تواند گردگوشه يا تيزگوشه باشد.

ث- مشخصات افزودنی­ های بتن پاششی در استاندارد ملی ايران شماره 12601 ارائه شده است (ارائه شده در بخش دهم همین مقاله).

ج- مواد هوادار نبايد در توليد بتن های پاششی اليافی مخلـوط خشـک اسـتفاده شـوند. بـر اسـاس استاندارد ملي ايران شماره، 12599 اليافی كه در توليد بتن­ های پاششی اليافی مـورد اسـتفاده قرار می­گيرند در سه رده الف) الياف فولادی كربنی يا فولاد آلياژی يا فولاد ضدزنگ، ب) اليـاف شيشه­ای مقاوم در برابر قليا و ج) الياف مصنوعی ديگر كه دارای مقاومت بالا در برابـر رطوبـت، قليا و مواد موجود در افزودنی­ های شيميايی بتن باشند، دسته بندی می­شوند.

چ- سنگدانه­ های مورد استفاده در بتن پاششی در دو رده با حداكثر بعد 12.5 و 9.5 ميليمتر قـرار می­گيرند. محدوده ­های دانه­ بنـدی و ويژگـی مصـالح مـورد مصـرف در توليـد بـتن پاششـی در استاندارد ملی ايران شماره  12820ارائه گرديده است.

افزودنی­های بتن پاششی

بر اساس بند 3-2-1 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، افزودنی­ های بتن پاششی عبارتند از موادی که قبل از یا در حین فرایند پاشش، در مقادیر حداکثر پنج درصد وزن سیمان، به منظور اصلاح خصوصیات مخلوط تازه و یا سخت شده به مخلوط بتن اضافه می­شوند. افزودنی زودگیرکننده بتن پاششی می­تواند حداکثر 12 درصد وزن سیمان نیز به مخلوط بتن اضافه شود که بهتر است بیش­تر از این حد استفاده نشود.

افزودنی زودگیرکننده بتن پاششی

بر اساس بند 3-2-2 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، ماده افزودنی زودگیرکننده بتن پاششی عبارت است از ماده افزودنی که گیرش آنی بتن پاششی را ایجاد می­کند.

افزودنی زودگیرکننده بدون قلیای بتن پاششی

بر اساس بند 3-2-3 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، این افزودنی شامل ماده افزودنی زودگیرکننده بتن پاششی با مقدار قلیای (داده شده به صورت هم­ارز Na₂O) حداکثر 0/1 درصد جرم افزودنی می­باشد.

شکل (8): جدول 2 استاندارد 5-2930 ویرایش، (الزامات اختصاصی مواد افزودنی زودگیرکننده و مواد افزودنی زودگیر کننده بدون قلیا (با نسبت آب به سیمان برابر))

افزودنی کنترل کننده­ روانی

بر اساس بند 3-2-4 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، ماده افزودنی که روانی را برای یک دوره طولانی حفظ می­کند.

این نوع از افزودنی به ­طور معمول در ترکیب با یک افزودنی زودگیرکننده بتن پاششی به ­کار برده می­شود.

شکل (9): جدول 3 استاندارد 5-2930 ویرایش، الزامات اختصاصی مواد افزودنی کنترل کننده روانی (با روانی برابر)

افزودنی بهبود دهنده­ ی پیوستگی

بر اساس بند 3-2-5 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، افزودنی بهبود دهنده ­ی پیوستگی عبارت است از ماده افزودنی که قبل از یا در حین فرایند پاشش به مخلوط بتن اضافه می­شود و پیوند بین لایه­ های بتن پاششی و یا سطح بستر را بهبود می­دهد.

شکل (10): جدول 4 استاندارد 5-2930 ویرایش 1392، الزامات اختصاصی مواد افزودنی بهبود دهنده پیوند (با روانی برابر)

طبقه بندی بتن پاششی

نوع بتن پاششی

بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره­ ی 18885، نوع بتن پاششی خشک آماده بر اساس اندازه سنگدانه­ ها به دو گروه FA و GA به شرح ذیل تقسیم ­بندی می­شود:

بتن پاششی نوع FA

بر اساس بند 4-1-1 استاندارد ملی ایران به شماره 18885، ویرایش 1393، بتن پاششی نوع FA باید شامل سنگدانه­ های با دانه­ بندی 1 مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران شماره 12820 باشد. سنگدانه­ هایی که مطابق با دانه­ بندی 1 نباشد، میتوانند تنها در صورتی استفاده شوند که آزمون نمونه­ های از پیش ساخته شده تأیید نماید که مصرف آن­ها نتایج رضایت بخشی می­دهند و یا سوابق کاری قابل قبول در دسترس باشد.

شکل (11): جدول 1، استاندارد ملی ایران شماره 12820، محدوده­ های دانه­ بندی برای کل سنگدانه­ های ترکیب شده بتن پاششی

بتن پاششی نوع CA

بر اساس بند 4-1-2، استاندارد ملی ایران به شماره 18885، ویرایش 1393، بتن پاششی نوع CA باید شامل سنگدانه­ های با دانه­ بندی 2 مطابق با الزامات استاندارد ملی ایران به شماره 12820 باشد (بر اساس جدول ارائه شده در شکل (11)). سنگدانه ­هایی که مطابق با دانه­ بندی 2 نباشد،  تنها در صورتی می­توانند مورد استفاده قرار گیرند که آزمون نمونه­ های از پیش ساخته شده تأیید نماید که مصرف آنها نتایج رضایت بخشی می­دهند یا سوابق کاری قابل قبول در دسترس باشد.

درجه بتن پاششی

بر اساس بند 4-2 استاندارد ملی ایران شماره 18885، ویرایش 1393، درجه بتن پاششی بر اساس خواص فیزیکی مورد نیاز مواد مشخص می­شود. بر این اساس درجه بتن پاششی به شرح زیر می­باشد:

بتن پاششی درجه GU

بتن پاششی درجه GU، محصولی برای استفاده ­ی عموم است.

بتن پاششی درجه SR

بتن پاششی درجه SR، دارای مقاومت در برابر سولفات می­باشد.

بتن پاششی درجه LP

بتن پاششی درجه LP، هنگامی که در سن 28 روزه مورد آزمون قرار می­گیرد باید دارای نفوذپذیری کلرید بسیار کم (کمتر از 1000 کولن) باشد.

بتن پاششی درجه FR

بر اساس بند 4-2-4 استاندارد ملی ایران شماره 18885، ویرایش 1393، بتن پاششی درجه FR، دارای مقادیر مقاومت پسماند متوسط می­باشد.

• بتن پاششی رده 1 دارای مقادیر مقاومت پسماند متوسط مطابق با الزامات بند 7-6-1 همین استاندارد است. بر اساس این بند، بتن پاششی درجه FR رده 1 زمانی که مطابق استاندارد ملی ایران شماره 17207 آزمون می­شود حداقل مقاومت پسماند متوسط 28 روزه 275 کیلوپاسکال را داشته باشد.
• بتن پاششی رده 2 دارای مقاومت خمشی و مقادیر مقاومت پسماند متوسط مطابق با الزامات بند 7-6-2 است. بر اساس این بند از استاندارد مورد نظر، بتن پاششی درجه FR رده 2 باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 490، زمانی که نمونه­ های با ابعاد 100 میلی­متر در 100 میلی­متر در 350 میلی­متر آزمون میشوند حداقل مقاومت خمشی 28 روزه برابر 4 مگاپاسکال باشد و زمانی که مطابق با ساتاندارد ملی ایران شماره 17207 آزمون می­شوند حداقل مقاومت فشاری متوسط 28 روزه برابر 2 مگاپاسکال باشد.

بتن پاششی رده­ ی 1 با درجه FR به منظور به حداقل رساندن ترک­ خوردگی پلاستیک ناشی از جمع شدگی در نظر گرفته شده است. بتن پاششی رده 2 با درجه FR به منظور حداقل کردن سطح ترک ثانویه ناشی از بار خمشی برای بتن پاششی سخت شده در نظر گرفته شده است.

سوالات متداول:

• در صورتی که سطح مشترک شاتکریت در معرض شرایط جوی قرار گیرد و باعث ذوب شدن و یخ زدن متناوب ­شود ، استفاده از کدام روش شاتکریت مجاز است؟

جهت جلوگیری از ترک ­های ناشی از یخ زدن و ذوب شدن، می­توان از مواد هوازا استفاده نمود. در روش شاتکریت تر امکان استفاده از افزودنی هوازا وجود دارد؛ در حالی که در روش شاتکریت خشک تنها افزودنی مجاز زودگیرکننده می­باشد. بنابر این هنگام استفاده از مواد هوازا تنها از روش شاتکریت تر استفاده می­گردد.

• در محیط­های دارای یون کلرید استفاده از بتن پاششی با چه درجه­ای مجاز است؟

بتن پاششی درجه LP

• در شرایط یکسان، در صورت انتخاب دستگاه و تجهیزات مناسب، در صورت اهمیت سرعت بتن پاشی در پروژه، کدام روش شاتکریت مناسب است؟

سرعت شاتکریت تر 3 الی 4 برابر سرعت بتن­پاشی شاتکریت خشک است.

منابع

• مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش 1399
• استاندارد ملی ایران شماره 5-2930 ویرایش 1392 (افزودنی­های بتن، ملات و دوغاب- قسمت 5: افزودنی­های بتن پاششی- ویژگی­ ها)
• استاندارد ملی ایران شماره­ ی 18885 ویرایش 1393 (مواد ترکیبی خشک پیش آمیخته بسته ­بندی شده مورد استفاده در بتن پاششی خشک یا تر- ویژگی­ ها )
• استاندارد ملی ایران شماره 12820ویرایش 1398 (بتن- مصالح مورد استفاده در بتن پاششی- ویژگی­ها)
• مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1396
• دستورالعمل اجرای بتن پاشیده در مقاوم­سازی مدارس

• 15 آوریل, 2025