مقدمه و معرفی
در این جلسه از دوره نقشه خوانی سازه (جلسه پنج)، به تبیین مفهوم پایه‌های اطمینان و نحوه مدیریت برداشتن قالب‌ها و جک‌ها می پردازیم. در ابتدا، با مفاهیم پایه اطمینان و جک‌ها آشنا می‌شویم و یادآوری می‌کنیم که این عناصر ساختاری چه نقش حیاتی در پایداری و ایمنی سازه‌ها دارند. سپس، به شرایط مختلف برای برداشتن قالب و پایه‌های اطمینان پرداخته می‌شود، به ویژه مقایسه بین دهانه‌های کمتر از 7 متر و بزرگتر از آن. همچنین نکات کلیدی درباره سیستم‌های قالب‌بندی تونلی و شرایط خاص برای کسب اطمینان از پایداری سازه، به‌طور مفصل تشریح می‌شود. هدف این قسمت فراهم آوردن درک عمیق‌تر از فرآیندها و الزامات لازم برای اجرای ایمن پروژه‌های عمرانی است و امیدواریم شرکت‌کنندگان از این مباحث بهره‌مند شوند.
بحث جنرال نوت ها
در بحث جنرال نوت ها، موضوعات مهمی از جمله قالب برداری و پایه‌های اطمینان بررسی می‌شود. در این جلسه، تأکید ویژه‌ای بر روی برداشتن جک‌ها و سیستم‌های حمایتی که زیر قالب‌ها قرار دارند، وجود دارد. مقرر شده است که برای تیرهای با دهانه کمتر از 7 متر، مجاز به برداشتن کل قالب و جک ها (داربست های نگه دارنده) همزمان با پایه‌های اطمینان هستیم؛ در حالی که برای تیرهای با دهانه بزرگتر، این کار باید به صورت مرحله‌ای و با احتیاط انجام شود تا اطمینان حاصل گردد که بارهای زیرساختی دچار آسیب نمی‌شوند. همچنین، در شرایط خاصی مثل استفاده از سیستم قاب تونلی، امکان برداشتن قالب و پایه‌های اطمینان تا ده متر مجاز است (تا دهانه های 10 متر)، اما این کار مشروط به بستن فوری پایه‌های جدید بعد از برداشتن قالب خواهد بود. این نکات حیاتی به هدف جلوگیری از ترکیدگی و خسارت به سازه‌ها در زمان برداشتن قالب‌ها و پایه‌ها مطرح می‌شود و اهمیت دقت و برنامه‌ریزی دقیق در این فرآیند را نمایان می‌سازد.
پایه های اطمینان
پایه‌های اطمینان که به‌عنوان جک‌ها یا داربست‌ها شناخته می‌شوند، نقش بسیار مهمی در ساخت و ساز دارند. این پایه‌ها به‌عنوان حمایت‌کننده‌های موقت زیر قالب‌ها عمل می‌کنند و وظیفه نگهداری ساختار را در حین اجرای پروژه بر عهده دارند. در دهانه‌های تیر تا 7 متر، امکان برداشتن همزمان قالب و پایه‌های اطمینان وجود دارد، اما برای دهانه‌های بزرگتر، نیاز به روش‌های مرحله‌ای است تا از بروز مشکلات ساختاری جلوگیری شود. به‌ویژه در طراحی‌های پیچیده‌تر مانند قاب‌های تونلی، استفاده صحیح از پایه‌های اطمینان می‌تواند تأثیر زیادی بر پایداری و کیفیت نهایی سازه داشته باشد. رعایت نکات ایمنی و کنترل بار روی این پایه‌ها به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و با دهانه‌های وسیع ضروری است تا از بروز هر گونه نقص و آسیب جلوگیری شود.
تعریف جک ها و اسکافولدها
جک‌ها و اسکافولدها به عنوان پایه‌های اطمینان در صنعت ساخت و ساز، نقش حیاتی در نگهداری قالب‌ها ایفا می‌کنند. این اجزا به لحاظ فنی، سازه‌های موقتی هستند که برای پشتیبانی از ساختارهایی مانند تیرها و دال‌ها استفاده می‌شوند. جک‌ها معمولاً از فلز ساخته می‌شوند و قابلیت تنظیم ارتفاع را دارند، در حالی که اسکافولت‌ها به عنوان داربست در اطراف سازه‌های در حال ساخت مورد استفاده قرار می‌گیرند. زمانی که دهانه تیرها کمتر از 7 متر باشد، می‌توان جک‌ها و اسکافولت‌ها را به راحتی برداشت، اما در صورتی که دهانه‌ها بزرگتر شوند، باید با دقت و به صورت مرحله‌ای اقدام کرد تا از بروز هرگونه آسیب به سازه جلوگیری شود. این مفاهیم نشان‌دهنده اهمیت جک‌ها و اسکافولت‌ها در تأمین ایمنی و پایداری در مراحل مختلف ساخت و ساز هستند.
برداشتن قالب و داربست
در این مرحله، پس از تکمیل بتن‌ریزی و اطمینان از سخت شدن مناسب بتن، جک‌ها و پایه‌های اطمینان باید به دقت و با در نظر گرفتن توزیع بار و زمان برداشت انجام شوند. در تیرهای با دهانه‌های کمتر از 7 متر، می‌توان قالب و داربست را به صورت همزمان برداشت، اما برای دهانه‌های بزرگتر باید به صورت مرحله‌ای و با دقت بیشتری عمل کرد تا از بروز هرگونه آسیب یا ترک خوردگی در سازه جلوگیری شود. در مواردی که از سیستم دیوار و دال بتن‌آرمه استفاده می‌شود، برداشتن پایه‌های اطمینان مجاز است به شرطی که فوراً پس از برداشتن قالب، پایه‌های اطمینان مجدد نصب شوند. در نهایت، توجه به اصولی مانند توزیع تنش و اجرای تدریجی این عملیات، اهمیت بالایی در حفظ ایمنی سازه دارد.
قوانین برداشتن پایه اطمینان
قوانین برداشتن پایه اطمینان در سازه‌های بتنی یکی از موضوعات مهم در حوزه مهندسی عمران است. بر اساس اطلاعات ارائه شده، اگر دهانه تیر کمتر از 7 متر باشد، می‌توان پایه‌های اطمینان را به‌همراه قالب و داربست به‌طور همزمان برداشت. اما در مورد تیرهایی با دهانه‌های بزرگتر از 7 متر، لازم است تا تنظیمات قالب و داربست به‌گونه‌ای باشد که امکان برداشت قالب بدون جابه‌جایی پایه‌های اطمینان فراهم شود. در این حالت، فرایند باید مرحله‌ای باشد تا از بروز هرگونه آسیب و تغییر شکل جلوگیری شود. همچنین در سازه‌هایی که از سیستم‌های دیوار و سقف یکپارچه استفاده می‌کنند، مجاز است که در دهانه‌های تا 10 متر نیز پس از برداشتن قالب، پایه‌های اطمینان مجدداً نصب شوند، مشروط بر اینکه در حین باز کردن، تغییر شکل‌های غیرقابل قبولی ایجاد نشود. در تمامی این مراحل، باید توجه ویژه‌ای به توزیع بار و تمرکز تنش‌ها داشته باشیم تا از ایمنی سازه اطمینان حاصل شود.
قالب برداری برای تیرهای با دهانه کمتر از 7 متر
در بحث قالب‌برداری برای تیرهای با دهانه کمتر از ۷ متر، قوانین و مقررات خاصی وجود دارد که باید به دقت رعایت شوند. زمانی که طول تیر کمتر از ۷ متر باشد، مجاز هستیم که کل قالب و داربست را به همراه پایه‌های اطمینان (جک‌ها) برداریم. این پروسه به آسانی و بدون نگرانی از افت یا آسیب به سازه قابل انجام است. در این حالت، پایه‌ها می‌توانند مجدداً نصب شوند و این کار نیازمند برنامه‌ریزی و رعایت دقت است. اما اگر دهانه تیر بیش از ۷ متر باشد، شرایط کمی پیچیده‌تر خواهد بود. در این صورت، برداشتن قالب و پایه‌های اطمینان باید به صورت مرحله‌ای انجام شود تا از بروز هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود. همچنین برای سازه‌های موسوم به سیستم قاب تونلی، امکان برداشتن پایه‌ها و قالب‌ها تا ده متر نیز مجاز است، به شرط آنکه دیوارها و دیگر سازه‌ها به اندازه کافی مقاوم شده باشند. لذا، رعایت اصول ایمنی و مهندسی در این فرآیندها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
برداشتن پایه اطمینان برای تیرهای با دهانه بیشتر از 7 متر
در بحث برداشتن پایه‌های اطمینان برای تیرهای با دهانه بزرگتر از 7 متر، لازم است که دقت و احتیاط بیشتری به عمل آید. طبق توضیحات ارائه‌شده، برای دهانه‌هایی تا 7 متر، امکان دارد که قالب و داربست و پایه‌های اطمینان به طور همزمان برداشته شوند. اما در مورد تیرهایی با دهانه بیشتر از 7 متر، باید مراحل انجام کار به شکلی تنظیم شود که حذف قالب و قرار دادن پایه‌های موقتی به شکل مرحله‌ای و با احتیاط صورت گیرد. این بدین معناست که باید قبل از هر گونه جابجایی قالب، پایه‌های موقت را به گونه‌ای قرار داد که مانع از آسیب‌دیدگی و ایجاد تنش‌های نامناسب در قسمت‌های مختلف سازه شود. علاوه بر این، توصیه می‌شود که در زمان برداشتن پایه‌های اطمینان، بار بسیار کنترل شود تا در صورت نیاز، امکان توقف فرآیند در هر زمانی وجود داشته باشد. این مراحل باید با توجه به نوع سازه و شرایط خاص پروژه انجام شوند تا از بروز مشکلات و خرابی‌های احتمالی جلوگیری گردد.
توضیحات درباره سیستم های قاب تونلی
سیستم‌های قاب تونلی یکی از روش‌های نوین در ساخت سازه‌های بتنی هستند که به دلیل ساختار یکپارچه و استحکام بالا، مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این سیستم، دیوارها و سقف به طور همزمان به عنوان یک عنصر واحد طراحی و اجرا می‌شوند که امکان برچیدن پایه‌های اطمینان و قالب را در دهانه‌های تا ۱۰ متر فراهم می‌کند، بشرطی که بازگشت پایه‌ها بلافاصله بعد از برداشتن قالب انجام شود. این عملیات در شرایطی مجاز است که تغییر شکل‌های نامطلوبی در سازه ایجاد نشود. همچنین، در سیستم‌های قاب تونلی، نواحی اطراف باید قبلاً بتن‌ریزی شده و استحکام لازم را کسب کرده باشند تا از ایمنی سازه اطمینان حاصل شود. این نوع سیستم‌ها به دلیل کاهش زمان ساخت و افزایش ایمنی، به ویژه در پروژه‌های بزرگ ساختمانی، اهمیت زیادی دارند و از نظر اقتصادی نیز به صرفه هستند.
شرایط برداشتن پایه اطمینان در سازه های متشکل از دیوار و دال
در بحث شرایط برداشتن پایه اطمینان در سازه‌های متشکل از دیوار و دال، نکات مهمی مطرح شده است. به‌طور کلی، برای تیرهایی با دهانه تا 7 متر، می‌توان پایه‌های اطمینان و قالب را به‌صورت همزمان برداشت، اما برای دهانه‌های بزرگتر از 7 متر، باید تنظیمات قالب به‌گونه‌ای انجام شود که برداشتن قالب بدون آسیب به پایه‌های اطمینان ممکن باشد. در مورد سازه‌های با سیستم قاب تونلی، این امکان وجود دارد که در دهانه‌های تا 10 متر نیز پایه‌های اطمینان را بلافاصله بعد از برداشتن قالب نصب کرد، به شرطی که اطمینان حاصل شود از تغییر شکل یا خرابی سازه جلوگیری شود. این موارد بیانگر اهمیت دقت و احتیاط در مراحل برداشت پایه‌های اطمینان است، به‌ویژه در دهانه‌های بزرگ که نیاز به مدیریت ویژه‌ای دارند تا ایمنی سازه حفظ شود.
اهمیت پیوستگی و مقامت در تکیه گاه ها
همبستگی و مقاومت در تکیه‌گاه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به‌ویژه در ساخت و ساز سازه‌های بتنی و تیرهای بلند. در واقع، پایه‌های اطمینان که شامل جک‌ها و اسکافولت‌ها هستند، نقش حیاتی در نگهداری و پشتیبانی از قالب‌ها و تیرها ایفا می‌کنند. برای دهانه‌های کمتر از 7 متر، امکان برداشتن قالب و پایه‌های اطمینان به‌صورت همزمان وجود دارد، اما برای دهانه‌های بزرگتر، باید این فرایند به‌طور مرحله‌ای انجام شود تا از بروز خطرات و آسیب‌هایی چون ترکیدگی و تغییر شکل غیرمطلوب جلوگیری گردد. همچنین، در سیستم‌های دال و دیوار به‌هم‌پیوسته مانند قالب‌های تونلی، برداشتن پایه‌ها و قالب‌ها تحت شرایط خاصی مجاز است. بدین ترتیب، اطمینان از همبستگی و مقاومت کافی در تمامی بخش‌های سازه، پیش‌نیاز اساسی برای حفظ ایمنی و پایداری سازه می‌باشد.
روش های برداشتن پایه های اطمینان
در بحث روش‌های برداشتن پایه‌های اطمینان، تأکید بر این است که چگونه می‌توان این پایه‌ها را در شرایط مختلف و با توجه به ابعاد تیرها برداشت. برای تیرهای با دهانه تا ۷ متر، برداشتن همزمان قالب و پایه‌های اطمینان مجاز است، در حالی که برای دهانه‌های بزرگتر از ۷ متر باید فرآیند به‌صورت مرحله‌ای و با احتیاط انجام شود. به این معنا که ابتدا باید قالب‌ها برداشته شوند و سپس پایه‌های موقتی در نقاط لازم قرار داده شوند. همچنین، در سازه‌های بزرگتر و به‌خصوص در سیستم‌های قاب تونلی، این امکان وجود دارد که پایه‌ها و قالب‌ها را با هم برداشت، به شرطی که پایه‌ها بلافاصله بعد از این کار دوباره نصب شوند. این فرآیند نیاز به دقت بالا دارد تا از بروز ترک‌ها و مشکلات ساختاری جلوگیری شود، و می‌بایست به طور تدریجی و کنترل شده انجام گیرد، به ویژه در دهانه‌های بزرگ، تا در صورت لزوم، باربرداری متوقف شود.
بررسی شرایط برای برداشتن بار از روی پایه های اطمینان
برداشتن بار از روی پایه‌های اطمینان به شرایط خاصی بستگی دارد که باید به آن‌ها توجه کنیم. طبق توضیحات ارائه شده، برای تیرهایی با دهانه تا 7 متر، اجازه داریم که کل قالب و داربست را برداریم و پایه‌های اطمینان را نیز به طور همزمان جابه‌جا کنیم. اما در دهانه‌های بزرگتر از 7 متر، لازم است که این روند به صورت مرحله‌ای انجام شود؛ یعنی ابتدا قالب را برداریم و سپس پایه‌های موقت را در یک زمان مناسب مجدد نصب کنیم. در این رابطه، توجه به موقعیت و میزان بار وارده به پایه‌های اطمینان بسیار حائز اهمیت است، به‌ویژه در دهانه‌های بزرگ که احتمال بروز خطرات بیشتر است. در شرایط خاصی مانند استفاده از سیستم‌های دیوار و دال یکپارچه، اجازه داریم این جابه‌جایی‌ها را در دهانه‌های تا 10 متر نیز انجام دهیم، به شرطی که پس از برداشتن قالب، پایه‌ها را بلافاصله نصب کنیم تا از هرگونه تغییر شکل نامطلوب و آسیب به سازه جلوگیری شود. بنابراین، رعایت استانداردها و دقت در انجام مراحل برداشتن بار می‌تواند به افزایش ایمنی و استحکام سازه کمک کند.
جمع بندی و خاتمه
در این جلسه، ما به بررسی نکات مهم مربوط به برداشتن پایه‌های اطمینان و قالب‌ها پرداختیم. با تاکید بر اینکه برای تیرهای با دهانه کمتر از 7 متر، برداشتن کل قالب و پایه‌ها مجاز است و برای دهانه‌های بزرگتر باید با دقت و به صورت مرحله‌ای انجام شود، مهم‌ترین اصول ایمنی و عملیاتی را مورد بحث قرار دادیم. همچنین بررسی کردیم که در سیستم‌های سازه‌ای خاص مانند قالب‌های تونلی، می‌توان برخی از محدودیت‌ها را کاهش داد، مشروط بر این که پایه‌های اطمینان بلافاصله بعد از برداشتن قالب مجدداً نصب شوند. تأکید بر اهمیت تنظیم و کنترل بار در مراحل مختلف نیز از دیگر مباحث کلیدی جلسه بود. این آموزش‌ها به ما کمک می‌کند تا در آینده با دقت بیشتری اقدام کنیم و از بروز خطرات جلوگیری نماییم. امیدوارم که نکات مطرح شده در این جلسه برای شما مفید واقع شده باشد و در جلسات آینده بتوانیم به درک بهتری از جنرال نوت‌ها و کاربردهای آن‌ها برسیم.