یکی از سوالاتی که همواره برای دانشجویان و تازه فارغ الحصیلان هر رشته ای وجود دارد این است که برای موفق شدن در این زمینه چه کارهایی نیاز است تا انجام شود و علاوه بر درس های دانشگاهی که فرد در مدت زمان تحصیل می گذراند به چه موراد دیگری نیاز دارد؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی مسیر موفقیت در رشته مهندسی عمران پرداخته و ببینیم یک دانشجو یا فارغ التحصیل مهندسی عمران برای تبدیل شدن به یک مهندس عمران موفق چه مسیری را باید طی کند و در این مسیر نیاز به چه مهارت هایی دارد.
معرفی رشته مهندسی عمران
رشته مهندسی عمران یکی از رشته های شاخه فنی و مهندسی بوده که دارای زیرشاخه های مختلفی در تحصیلات تکمیلی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است. بنابر آخرین آمار سازمان سنجش سالانه در حدود 7500 نفر بر تعداد فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته مهندسی عمران افزوده می شود. از این تعداد یاد شده تعدادی از افراد به اهداف مختلفی اقدام به ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته و تعداد دیگری نیز قصد ورود به بازار کار مهندسی عمران با همان مدرک کارشناسی خود را می کنند.
حال با توجه به شرایط موجود در کشور و بازار کار آیا بازار کار مهندسی در حال حاضر توان مهیا کردن شغل برای تمامی این افراد را دارد؟ پاسخ این سوال واضح و روشن است: خیر!
در ادامه فارغ از نوع مدرک تحصیلی یک مهندس عمران اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا حتی دکتری به بررسی موارد و مهارت های لازم برای ورود و موفقیت در بازار کار مهندسی عمران می پردازیم.
بیشتر بخوانید: ارشد بخوانیم یا نه؟
زمینه های کاری مهندس عمران
در برخی منابع از رشته مهندسی عمران به نام مادر رشته های مهندسی یاد می شود و دلیل این اتفاق زمینه های کاری و تحصیلی بسیار مختلفی است که برای این رشته وجود دارد. به عنوان مثال رشته مهندسی عمران در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری داری زیر شاخه های زیر است:
- مهندسی سازه
- مهندسی زلزله
- محیط زیست
- مهندسی ژئوتکنیک
- راه و ترابری
- مهندسی ترافیک
- حمل و نقل
- سازه های هیدرولیکی
- مدیریت منابع آب و…
یک مهندس عمران در هریک از زمینه های فوق می تواند به ادامه تحصیل و در ادامه آن به فعالیت حرفه ای شغلی بپردازد.
آزمون نظام مهندسی در شته مهندسی عمران
هم چنین علاوه بر زمینه های یاد شده یک مهندس عمران با گذشت 3 سال از زمان فارغ التحصیلی در مقطع کارشناسی یا 2 سال بعد از فارغ التحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد و یا در صورت داشتن مدرک تحضیلی دکتری با گذشت یک سال از زمان فارغ التحصیلی می تواند در آزمون های نظام مهندسی رشته مهندسی عمران شرکت کند.
این آزمون ها معمولا هر سال یک یا دو بار و در صلاحیت های زیر برگزار می شود:
- طراحی و محاسبات سازه
- نظارت بر اجرای ساختمان
- اجرای ساختمان
- طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان
- ارزیابی، طرح و اجرای بهسازی ساختمان
دو صلاحیت آخر در سال 1400 به لیست آزمون های نظام مهندسی رشته عمران اضافه شد و تا قبل از آن سال اثری از این صلاحیت ها وجود نداشت. شرکت در آزمون صلاحیت های جدید شرایط متفاوتی با 3 آزمون دیگر داشته و یک مهندس تازه فارغ التحصیل امکان شرکت در آن ها را ندارد. به عنوان مثال برای شرکت در آزمون ارزیابی، طرح و اجرای بهسازی ساختمان نیاز است تا فرد دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری رشته عمران در گرایش‌های سازه یا زلزله و همچنین دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی در صلاحیت های نظارت یا اجرای پایه یک و حداقل صلاحیت محاسبات پایه دو باشد.
مهم ترین نکته ای که در رابطه با آزمون های نظام مهندسی وجود دارد این است که داشتن پروانه اشتغال به کار نظام مهندسی از دو جنبه قابل بررسی است. جنبه درآمدی و جنبه اعتباری در جامعه مهندسی.
از نظر درآمدی داشتن پروانه نظام مهندسی حداقل در پایه های سوم و دوم و مخصوصا در شهرهای بزرگ و کلان شهرها الزاما به درآمد مهندس کمک خاصی نکرده و خیلی نمیتوان روی این جنبه از آن سرمایه گذاری کرد. این مورد در شهرستان های کوچک تر به دلیل کم تر بودن تعداد مهندسین با شهرهای بزرگ و کلان شهرها متفاوت بوده و داشتن پروانه نظام مهندسی می تواند منجر به ایجاد گردش مالی برای فرد شود.
از نظر اعتباری اما شرایط کمی متفاوت است و داشتن پروانه نظام مهدسی در هر شهر و پایه ای برای مهندس عمران اعتبار به همراه دارد.
چگونه از یک مهندس فارغ التحصیل به مهندس عمران موفق تبدیل شویم؟
تا به این جای کار دریافتیم که شرایط ورود به بازار کار مهندسی عمران احتمالا با آن چه که از قبل فکر می کردیم کمی متفاوت است و صرف داشتن مدرک فارغ التحصیلی از هر دانشگاهی مجوز ورود به بازار کار را به ما نمی دهد و در این مسیر نیاز به ابزارهای بیشتری داریم که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت. به عنوان یک اصل کلی برای موفق شدن در هر رشته و زمینه ای نیاز است تا فرد مهارت های مورد نیاز در آن رشته را داشته باشد رشته مهندسی عمران هم از این مساله مستثنی نبوده و برای موفق شدن و رسیدن به درآمد در مهندسی عمران در آن نیاز به مهارت های مورد نیاز بازار کار در این رشته وجود دارد. بسته به این که فرد برای شروع کدام یک از حوره های کاری را انتخاب می کند مهارت های مورد نیاز بازار کار متفاوت است در ادامه به بررسی بیشتر این مورد می پردازیم.
قدم صفر، مهارت های اولیه مهندس عمران
در تمام زمینه های کار عمرانی از جمله طراحی سازه، نظارت و اجرای ساختمان مهارت های مشترکی وجود دارد که ابتدا به ساکن برای همه ضروری است و سوخت شروع و حرکت می باشد. در ادامه آن ها را بر شمرده و توضیح می دهیم.
متره و برآورد
متره و برآورد به این معنا که تمام مهندسین بتوانند مقادیر مصالح مصرفی را از نظر حجم محاسبه و برآورد قیمت کنند. شاید در ظاهر کار بسیار ساده ای باشد اما در پروژه ها گاها دچار پیچیدگی هایی می شود که نیاز به مهارت و دانش کافی در این حوزه است. چه در دفتر فنی، چه در شرکت مشاور و چه در کارگاه ها، این مهارت جزو مهارت های اولیه و ضروری است.
نقشه خوانی
اگر می خواهید پروژه ای را اجرا کنید، اگر می خواهید نظارت کنید و یا حتی اگر طراحی می خواهید انجام دهید، لازم است توانایی خواندن نقشه های مختلف را داشته باشد. حتی برای متره و برآورد هم لازم است بتوانید نقشه ها را بخوانید تا توانایی محاسبه و برآورد را داشته باشید. دوره جامع آموزش نقشه خوانی سازه های فولادی و بتنی این توانایی را به شما می دهد تا این مهارت را کسب کنید.
نرم افزار اتوکد AutoCAD
زبان مشترک تمام مهندسین در دنیا، توانایی ترسیم در نرم افزار اتوکد است که از پایه ای ترین ابزار مهندسی می باشد و لازم است کار با آن را یاد بگیریم.
قدم اول، انتخاب زمینه کاری
مهم ترین و اساسی ترین کاری که در زمینه شغلی یک تازه فازغ التحصیل یا دانشجوی مهندسی عمران باید مدنظر خود قرار دهد آن است که در کدام یک از حوزه های موجود در بازار کار مهندسی قصد دارد تا کار خود را شروع کند. بسته به این که فرد در کدام یک از حوزه های طراحی سازه، نظارت و اجرای ساختمان یا سایر حوزه های یاد شده بخواهد کار خود را شروع کند مهارت های متفاوتی نیاز دارد که باید آن ها را فرا بگیرد. مهارت هایی که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد به عنوان مثال نرم افزارهای مهندسی عمران متاسفانه سال هاست که در سرفصل های دروس دانشگاهی قرار ندارد و فرد باید خود اقدام به یادگیری آن ها بکند.
مهارت های مورد نیاز برای طراحی سازه
یک مهندس طراح سازه در اولین قدم باید تسلط بسیار کافی بر آیین نامه های مقررات ملی ساختمان و آیین نامه های روز دنیا در طراحی سازه داشته باشد. تسلط بر بندهای آیین نامه به این معنا نیست که شخص اقدام به حفظ کردن بندهای آیین نامه کند بلکه منظور از آن این است که فرد باید بتواند بندهای مختلف آیین نامه را خوانده، آن ها را به درستی تفسیر کرده و در قدم بعدی در نرم افزارهای طراحی سازه مثل نرم افزار ایتبس و SAP اعمال کند.
لذا علاوه بر تسلط بر بندهای آیین نامه نیاز است تا فرد تسلط کافی بر نرم افزارهای مرتبط با طراحی سازه مثل ایتبس، اتوکد و نرم افزار سیف داشته باشد. اما کار مهندس طراح سازه به همین جا ختم نشده و علاوه بر آن باید تا حد زیادی به اجرای ساختمان هم مسلط باشد و در طراحی خود مسائل اجرایی را هم در نظر بگیرد که این توانایی جز با حضور در کارگاه های مختلف ساختمانی و تجربه پروژه های مختلف به دست نمی آید. به طور خلاصه طراحی سازه فقط پشت سیستم نشستن و کار با نرم افزار نیست!
در سرفصل های دانشگاهی به تدریس پایه های مورد نیاز به طراحی سازه پرداخته می شود اما آن چه در دانشگاه تدریس می شود صرفا شرط لازم یادگیری طراحی سازه بوده و به هیچ عنوان کافی نیست و مهندس طراح سازه باید همواره در حال یادگیری باشد چرا که این زمینه کاری هیچ انتهایی ندارد.
مهارت های مورد نیاز برای کار در حوزه اجرای ساختمان
یک مهندس عمران برای اینکه بتواند در حوزه اجرای ساختمان ورود پیدا کند، نیاز به این دارد در ابتدا حداقل نسبت به مراحل اجرایی یک ساختمان یا سازه اطلاع داشته باشد. این مساله با کارآموزی در کارگاه، جستجو و آموزش دیدن در عصر حاضر به راحتی امکان پذیر است.
در ادامه، اینکه در هر مرحله چه نکات اجرایی، فنی، آیین نامه ای باید رعایت شود را بداند که این مساله با کسب تجربه در کارگاه و آموزش دیدن می تواند بدست بیاید. همچنین یک مهندس اجرایی نیاز دارد بداند چطور اکیپ اجرایی را مدیریت کند، چطور خرید های کارگاه انجام و مدیریت شود، چطور انبارداری کند و شناخت کافی از متریال و مصالح داشته باشد که همه این ها با تجربه و کارآموزی در کارگاه و البته در کنار آن یادگیری و آموزش کسب می شود.
بررسی صورت وضعیت ها، و حتی کار با نرم افزارهایی مثل microsoft project و Tekla structures از جمله مهارت هایی ست که برای مثال یک سرپرست کارگاه اگر داشته باشد، می تواند سرعت پیشرفت و دقت در کار اجرا را بیشتر کند. لازم به ذکر است که دروس مرتبط با اجرای ساختمان در دانشگاه بسیار کم بوده و در مجموع نیاز به کارآموزی و آموزش دیدن جدای از دانشگاه می باشد.
مهارت های مورد نیاز برای کار در حوزه نظارت ساختمان
اساسا نظارت بر اجرا ساختمان، حالت های مختلفی دارد که عبارت اند از:
- نظارت نظام مستمر مهندسی
- نظارت مقیم که در کارگاه مستقر است
- نظارت عالیه (از طرف کارفرما)
مهارت های مورد نیاز برای همه این موارد گفته شده تقریبا مشترک است که در ادامه به آن ها می پردازیم. تسلط به مباحث مقررات ملی ساختمان و نشریات فنی جهت اینکه در اجرا و نقشه ها، ضوابط آیین نامه ها رعایت شود. این مساله با آموزش دیدن، مطالعه و مراجعه به مباحث قابل یادگیری است. همچنین تسلط به مباحث حقوقی، بیمه نامه ها، گزارش نویسی و دستور کار که از موارد بسیار مهم می باشند، الزامی ست که مهندس ناظر به آن ها تسلط داشته باشد. شناخت از روند اجرای ساختمان ها هم مساله مهمی ست که ناظر نباید از آن غافل باشد. در یک پله بالاتر، سر در آوردن از دانش طراحی و محاسبات سازه، به عنوان یک مهارت جانبی اما تاثیرگذار در روند نظارت، قابل چشم پوشی نیست که قابل آموزش دیدن نیز می باشد. در همه این موارد، کتب و دوره های مختلف از جمله دوره جامع آموزش نظارت ساختمان می تواند کمک بزرگی برای شروع یک ناظر باشد.
سوالات متداول
کدام مهارت ها در هر زمینه عمران، ضروری ست؟
همان طور که در این مقاله به تفصیل بررسی کردیم متره برآورد، اتوکد و نقشه خوانی، مهارت های هستند که در هر شاخه از عمران، برای مهندس، ضروری و قدم اول به حساب می آیند.
چه پیشنهادی برای کسب مهارت پیشرفته تر برای یک طراح سازه می توان داد؟
در مرحله بالاتر از طراحی سازه های بتنی و فولادی از ابتدا، طرح بهسازی لرزه ای و مقاوم سازی ساختمان های موجود به عنوان یک مهارت کاربردی توصیه می شود.
مهارت های مکمل و کاربری برای یک ناظر کدام است؟
بلد بودن طراحی سازه و تسلط به اجرا ساختمان ها، از مواردی ست که به راحتی برای مهندس ناظر می تواند راه های درآمد زایی بیشتر خلق کند.
برای یک مهندس در زمینه اجرایی کدام نرم افزارها توصیه می شود؟
تکلا استراکچرز، MSP و اتوکد، از نرم افزارهایی ست که در کارگاه به کار سرپرست کارگاه و مهندس مجری می آیند.
سبد خرید
