سبد خرید خالی است
مشخصات مقاله
تولید کنندگان مقاله
این تصور نادرست همواره وجود داشته است که زمین لرزه عامل مرگ انسان ها و از بین رفتن زیر ساخت های جوامع است، اما بر خلاف این دیدگاه عامیانه، باید جمله معروفی را یادآور شد که ” زلزله انسان ها را نمی کشد ، اما سازه ها ضعیف طراحی شده را چرا ! ” . از همین رو کیفیت طراحی و اجرای سازه ها برای مقابله با زلزله بسیار حائز اهمیت است که موجب شکل گیری آیین نامه های طراحی لرزه ای در دهه های اخیر شده است.
کمتر پیش می آید که مهندسین محاسب و طراح سازه کم تجربه و یا بصورت کلی مهندسین عمران و معمار به دنبال علت وقوع زمین لرزه باشند! علت رویدادی که سازه ها را برای مقابله با آن طراحی می کنند. از همین رو است که بر آن شدیم تا در آموزشی مختصر و کوتاه به صورت روان و ساده و بر اساس مراجع مختلف، علت و نحوه وقوع زلزله را بررسی نماییم تا اگر روزی از یک دانشجو یا مهندس عمران و معمار در خصوص علت لرزش زمین و وقوع زلزله پرسیده شد، جوابی صحیح و ساده برای توضیح دادن داشته باشد.
به لرزش زمین در اثر آزاد شدن ناگهانی انرژی از پوسته زمین، ذلزله یا زمین لرزه می گویند. به طور کلی زمین از سه لایه به نام های پوسته ، گوشته (جبه) و هسته تشکیل شده است که بیرونی ترین لایه آن پوسته می باشد. پوسته زمین در برابر جبه و هسته دارای ضخامت اندک اما صلبیت بسیار زیاد می باشد که بر روی لایه های زیرین سیال گونه، شناور است و این پوسته از صفحاتی چسبیده به هم تشکیل شده است که بر اثر نیروهای وارد از جبه زمین به پوسته ، نسبت به هم دارای حرکت می باشند (در سال حدود 50 میلی‌متر). از همین رو است که می توان پوسته زمین را همانند پوست تخم مرغ شکسته شده دید که بر روی زرده و سفیده شناور است.
در اثر حرکات نسبی بین صفحات زمین که به آن صفحات تکتونیک یا زمین ساخت نامیده می شوند، ترک ها و شکاف هایی در مرزها و درون این صفحات بوجود می آید که عامل ایجاد زلزله ها و لرزش زمین اند. این شکاف ها گسل نام دارند.
گسل ها شکاف ها یا شکستگی های در پوسته زمین هستند که در لبه یا لبه های شکاف نسبت به هم تمایل به حرکت دارند. از طرفی این لبه ها که بخشی از پوسطه سنگی و سخت زمین هستند دارای سطوح نامنظم و سنگی بوده که باهم قفل و بست شدیدی دارند. قفل و بست بین این لایه های عظیم سنگی در دو طرف شکاف مانع حرکت دو امتداد پوسته در گسل شده و به همین علت انرژی کرنشی عظیمی طی سالیان در محل این قفل و بست ها جمع شده تا نهایتا سنگ ها در آن محل ها مقاومت خود را از دست داده و ناگهان گسیخته می شوند و این قفل و بست ناگهان تبدیل به حرکت و جابجایی شده و باعث شده آن انرژی کرنشی عظیم انباشت شده به یکباره آزاد شود و خود را به صورت امواج لرزه ای نشان دهند.
همان طور که اشاره شد در هنگام وقوع زمین لرزه انرژی بسیار زیادی به صورت ناگهانی آزاد می‌شود. این انرژی به صورت امواج مختلف در همه‌ی جهات شروع به انتشار می‌کند. به نقطه ای درون زمین که انرژی از آن جا آزاد می‌شود کانون زلزله و تصویر آن نقطه روی سطح زمین را مرکز زلزله می گویند. همچنین به فاصله ی بین کانون زلزله تا سطح زمین عمق کانونی زلزله گفته می شود. زلزله های مختلف دارای عمق های کانونی مختلف هستند و این عمق از حدود چند کیلومتر تا چند صد کیلومتر متغیر است.
شدت زمین لرزه یک مقیاس کیفی برای سنجش میزان خرابی زلزله است و بیشتر مورد استفاده لرزه شناسان و زمین شناسان قرار می گیرد. معروف ترین مقیاس شدت زمین لرزه مقیاس مرکالی است که در آن شدت تکان زمین به صورت تابعی از احساس انسان ها و موجودات زنده از زلزله و نیز تاثیر آن بر سازه های مختلف است. این مقیاس دارای 12 شدت مطابق زیر است که نخستین بار در سال 1931 ارائه گردیده است.
| شدت | توصیف زلزله |
| I | زمین لرزه احساس نمی شود |
| II | زمین لرزه در طبقات بالای ساختمان ممکن است احساس شود |
| III | زمین لرزه تا حدودی حس می شود |
| IV | دارای صدا و تکان خفیف |
| V | وسایل خانه ها تکان میخورند و اشیا آویزان نوسان می کنند |
| VI | زلزله متوسط با خسارت اندک |
| VII | زلزله شدید با خسارت قابل توجه به ساختمان های ضعیف |
| VIII | زلزله خیلی شدید همراه با تخریب کلی سازه های ضعیف و شکاف در زمین های مرطوب |
| IX | زلزله خیلی شدید همراه با آسیب و خسارت در سازه های محکم و مقاوم |
| X | زلزله وحشتناک همراه با منهدم شدن ساختمان ها و صدمه دیدن سدها و پل ها |
| XI | تغییرمکان زیاد زمین و فوران آب از آن |
| XII | پرتاب اشیا به هوا و انهدام سازه ها به همراه تغییر مسیر رودخانه ها |
در نهایت لازم می دانم متذکر شوم که در این نوشتار کوتاه سعی بر آن شده است تا به ساده ترین شکل مسائل بیان شود تا تمامی مخاطبان با هر سطح معلوماتی توانایی درک آسان علت و نحوه وقوع زلزله را داشته باشند و علاقه مندان به کسب اطلاعات کامل تر در خصوص زلزله شناسی و مهندسی زلزله می توانند به مراجع متن که در انتها معرفی شده است مراجعه نمایند . همچنین مطمئنا از نظرات و پیشنهادات خوانندگان و صاحب نظران استقبال می نماییم.
به امید آن روز که هیچ انسان بی گناهی بر اثر وجود ساختمان های ضعیف طراحی و ساخته شده کشته یا بی خانمان نشود.
ارسال نظرات