سقف تیرچه بلوک به دلیل مزایایی که دارد مرسوم ترین سقف ها در سازه های ساختمانی در کشور ما است، لذا یادگیری ضوابط طراحی و اجرای آن بر هر مهندسی واجب است. در اين مقاله سعی شده است که ضمن معرفي سقف تيرچه بلوک و اجزای آن، ضوابط طراحی سقف تیرچه بلوک و همچنین نحوه تعریف آن ها در نرم افزار ایتبس ارائه مي شود. همچنین به طور کامل به کنترل خیز به صورت تقریبی و دقیق که یکی از مهم ترین بخش ها طراحی سقف تیرچه بلوک است، پرداخته شده است.در نگارش این متن از نشریه 543 و مبحث نهم ویرایش 99 و دیگر استانداردها و آیین نامه های مربوطه استفاده شده است.
آشنایی با سقف تیرچه بلوک
سقفها به قسمتی از ساختمان اطلاق میشود که وظیفه ی اصلی آنها انتقال نیروهای ثقلی به سایر اعضای باربر سیستم سازه ای است. همچنین در هنگام زلزله سقف ها بخشی از نیروهای جانبی ایجاد شده را به سیستم باربر جانبی منتقل میکند که به این اعضای افقی انتقال دهنده ی نیروهای جانبی، دیافراگم میگویند. سقف ها باید در برابر تغییرشکل های افقی که در میان صفحه ی آن ایجاد میشود، مقاومت و سختی کافی را دارا باشد.
یکی از انواع سقف های بتنی که استفاده از آن ها در کشور ما بسیار رایج است، سقف تیرچه بلوک هستند. سهولت در اجرا و طراحی به همراه صرفه ی اقتصادی موجب محبوبیت این سقف ها شده است.
با یک ساده سازی مهندسی سقف را می توان به چند تیر موازی هم تبدیل کرد، که این تیرهای موازی را به صورت جداگانه طراحی می کنند، به این نوع سقف ها، سقف های یک طرفه می گویند. سقف های تیرچه بلوک جزئی از این دسته سقف ها هستند. سقف های یک طرفه با عملکرد خمشی بارهای ثقلی را به تکیه گاه های دو طرف خود (و نه چهار طرف) منتقل می کنند. این تیرهای موازی را به صورت Tشکل طراحی می کنند.
به دلیل عملکرد خمشی این تیرها قسمت بالایی تیر به فشار میافتد و چون مقاومت بتن در فشار خوب است، از یک دال بتنی استفاده میکنیم. همچنین به دلیل وجود تنشهای کششی از آرماتور در قسمت پایینی تیر استفاده میشود.
با دانستن این فلسفه ها مکانیزم عملکردی انواع سقف ها را میتوان شناخت، در ادامه چند نمونه از سقف ها آورده شده است.
شمای کلی برخی از انواع دالها
پیشنهاد آموزشی: آموزش صفر تا صد طراحی سقف وافل در ایتبس و سیف(اینجا کلیک کنید)
مزایا و معایب سقف تیرچه بلوک
سقفهاي تيرچه بلوك در ساختمانهاي متعارف ساختمانی، از جمله سقفهای مرسوم است. از مهمترين مزاياي سقفهاي تيرچه بلوك در مقايسه با ساير سقفها نظير سقف طاق ضربي و دال بتني مسلح يكپارچه، که موجب محبوبیت آن شده است، ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
- استفاده از بلوكهاي سبک در منطقهی کششی مقطع، موجب کاهش بتن مصرفی و به طبع کاهش وزن سقف میشود.
- به علت توليد صنعتي تيرچه ها و بلوكها در كارخانه كيفيت مقاطع مصرفی بالاتر است.
- به علت پیشساخته بودن تیرچهها و بلوکها و نیز وزن کم آنها،نصب و اجرا با سرعت بالایی انجام میشود.
- سقف تیرچه بلوک عایق حرارتی و صوتی خوبی است.
- صاف و هموار بودن سطح زیرین و رویی سقف بعد از اجرا.
- اجرای این سقف به نیروی متخصص نیازی ندارد و تقریبا تمام پیمانکاران قابلیت و امکانات اجرای این سقف را دارند.
- یکپارچگی سقف و اسکلت پس از اجرا.
- امکان ایجاد و اجرای داکت وجود دارد.
سقف تیرچه بلوک دارای معایب و محدودیتهایی نیز میباشد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره شده است.
- به دلیل اجرای شمع و جک در زیر سقف در زمان اجرا، امکان اجرای چند سقف به صورت همزمان وجود ندارد.
- اجرای این سقف نسبت به سقفهای مشابه زمانبرتر است.
- در دهانه های بلند آن را نمیتوان اجرا کرد.
- این سقف نسبت به سقفهای دیگر مثل دال بتنی، صلبیت کمتری دارد.
اجزای سقف تیرچه بلوک
اجزاي سقف تيرچه بلوك عبارتند از:
- تيرچه
- بلوك
- آرماتورهاي افت و حرارت (حرارت و جمعشدگي)، آرماتورهای منفي و اُتکا
- كلاف مياني
- بتن پوششي (درجا)
در ادامه، عمکرد هر يك از اجزاي سقف تيرچه بلوك توضيح داده شده است.
پیشنهاد آموزشی :آموزش نقشه خوانی سازه (اینجا کلیک کنید)
تیرچه
در سقفهای تیرچه بلوک استفاده از دو نوع تیرچه ی بتني و تيرچه ي فولادي با جان باز معمول است.
تیرچه بتنی
تیرچه ی بتنی عضو پیش ساخته ای است که از آرماتور و بتن تشکیل شده است. تيرچه های بتنی در دو نوع تيرچه ی پيش ساخته ی خرپايی و تيرچه ی پيش ساخته ی پيش تنيده مورد استفاده قرار مي گيرد كه در ادامه مورد بحث قرار می گيرد.
تیرچه بتنی خرپایی
این تیرچه از خرپای فولادی و پاشنه بتنی ساخته می شود و عملکردی مشابه خرپای فولادی دارد. این تیرچه ها می تواند با قالب ماندگار (قالب سفالی، كه آن را تيرچه كفشک دار يا فندوله دار نيز مي نامند) و یا بدون قالب ماندگار تولید شود. قالب ماندگار فاقد پروانه استاندارد مجاز است و کاربردی نمی باشد.
تیرچه ی خرپایی از اجزای زیر تشکیل شده اند:
- آرماتورهای كششی
- آرماتورهای عرضی
- آرماتور بالايی
- بتن پاشنه تيرچه
- آرماتورهای تقويتی
در ادامه این موارد توضیح داده خواهد شد.
آرماتورهای كششي
آرماتورهای کششی، آرماتورهای وجه پایینی تیرچه هستند که در داخل بتن پاشنه قرار میگیرند و به عنوان عضو کششی مقطع Tشکل در نظر گرفته میشود.این آرماتورها باید به نحوی طراحی شوند که قادر به تحمل تنشهای کششی ایجاد شده تحت سه شرایط بارگذاری مختلف زیر باشد (این نیروهای کششی حاصل از خمش ایجاد شده در تیرچه است).
- مرحله ی اول بارگذاری: نیروهای کششی حاصل از وزن خود تیرچه در زمان حمل و نقل و قبل از نصب.
- مرحله ی دوم بارگذاری: نیروی کششی حاصل از وزن مرده سقف، در فاصلهی محور تا محور تیرچهها و حد فاصل دو تکیه گاه شمع زیر سقف، تا زمان گیرش بتن.
- مرحله ی سوم بارگذاری: نیروهای کششی ایجاد شده تحت بارهای بهره برداری.
آرماتورهاي عرضي
آرماتورهای عرضی، آرماتورهایی مورب هستند که بین آرماتورهای بالایی و پایینی خرپای تیرچه قرار دارند. این آرماتورها پیوستگی و ایستایی لازم آرماتورهای بالایی و پایینی (کششی) تیرچه را در زمان جابجایی و در زمان نصب و اجرای سقف، فراهم میکند. همچنین آرماتورهای عرضی قسمتی از نیروی برشی مقطع Tشکل را تحمل میکند.
آرماتور بالايي
آرماتور بالایی در زمان جابجایی و در حین مراحل نصب، به عنوان عضوی از خرپای تیرچه بارهای حاصل از وزن خود تیرچه و بارهای زمان نصب و اجرا را باید تحمل کند.همچنین اگر طراحی تیرچه به گونه ای باشد که این آرماتور در قسمت دال بتنی پوششی قرار بگیر میتوان از آن به عنوان آرماتور افت و حرارت استفاده کرد.
نقش آرماتور بالایی به عنوان آرماتور افت و حرارت
بتن پاشنه
بتنی که در پاشنه استفاده میشود معمولاً ضعیف تر از بتن سازهای است در این قسمت از تیرچه علاه بر بتن، آرماتورهای کششی و تقویتی و همچنین اتصالات این آرماتورها به آرماتورهای عرضی حضور دارند. دلیل استفاده از بتن پاشنه تأمین کاور محافظتی برای میلگردها، کاهش نیاز به شمعگذاری در حین اجرا و بالا بردن سرعت، عدم نیاز به قالب بندی در زیر تیرچه و همچنین ایجاد تکیه گاه برای قالب ها میباشد.
آرماتورهاي تقويتي
در مواردی که لنگر خمشی تیرچه زیاد باشد و آرماتورهای کششی قادر به تحمل آن نباشد، از میلگرد تقویت استفاده میشود. طول میلگرد تقویتی تیرچه از روی نمودارهای لنگر خمشی تعیین میشود.
آرماتور كمكي اتصال
اين آرماتور به منظور مهار كردن آرماتورهاي كششي و امكان استقرار بيش از دو آرماتور كششي در پاشنه تیر بكار برده ميشود.
تیرچه ی بتنی پیش ساخته ی پیش تنیده
این نوع تیرچه، یک مقطع Tشکل است که از بتن پر مقاومت (C35 به بالا) و مفتول های فولادی با مقاومت بالا (برای ایجاد پیشتنیدگی) ساخته میشود. این نوع تیرچه ها با استفاده از فناوری بالایی ساخته میشود و به تجهیزات پیشرفته نیازمند است. استفاده از این تیرچه ها در کشور ما مرسوم نیست.
تیرچه فولادی با جان باز
تیرچه کرومیت یا تیرچه ی فولادی همانند تیرچه ی بتنی است با این تفاوت که برای بال پایینی از تسمه و برای بال بالایی از تسمه یا نبشی استفاده میشود و بالها توسط میلگردهای زیگزاگی به یکدیگر متصل میشوند. مزیت اصلی این تیرچه ها خودایستایی آنان بوده که باعث عدم نیاز به شمع گذاری زیر سقف در حین اجرا میشود. طراحی این نوع سقف بر اساس نشریه 151 انجام میشود. تیرچه فولادی از اجزای زیر تشکیل شده است:
- بال تحتانی
بال تحتانی تیرچه که از تسمه ساخته میشود، به عنوان عضو کششی خرپا عمل کرده و بارهای کششی وارده را تحمل میکند.
- اعضای قطری
اعضای قطری تیرچه که معمولا از میلگرد میباشند به عنوان عضو مورب خرپا عمل نموده و به کمک اعضای کششی و فشاری، ایستایی لازم را برای تحمل بارهای وارده تامین مینماید.
- بال فوقانی
بال فوقاني تيرچه، از نبشي، تسمه يا ناوداني ساخته شده و در داخل بتن پوششي قرار ميگيرد.
اجزای تیرچه فولادی با جان باز
بلوک
بلوکها بین تیرچه ها قرار میگیرند و نقش قالب دائمی را برای تشکیل مقطع Tشکل را دارند. بلوکها انواع مختلفی دارند مثل بلوک های سفالی و بتنی و یونولیتی (پلی استایرن). امروزه به دلیل وزن کمتر بلوکهای یونولیتی، بیشترین استفاده را در سقف های تیرچه بلوک دارند.
نمونهای از بلوکهای بتنی، سفالی و پلیاستایرن
این بلوکها در محاسبات مقاومتی در نظر گرفته نمیشوند و صرفاً نقش قالب و پرکننده را دارند، با این وجود بلوکها باید مقاومت لازم برای تحمل بارهای وارده در حین نصب و ساخت و ساز را داشته باشد و مطابق با استانداردهای مربوطه باشند.
آرماتورهاي افت و حرارت (حرارت و جمعشدگي)، آرماتورهای منفي و اُتکا
آرماتور افت و حرارت
بتن در هنگام گیرش دچار انقباض یا افت میشود، که باعث ایجاد تنش های کششی در بتن میشود و از آنجایی که مقاومت کششی بتن کم است، این تنشها باعث به وجود آمدن ترک در بتن میشود. همچنین یکی دیگر از دلایل ترک خوردگی بتن، تغییرات حرارتی است. وجود ترک در بتن موجب اختلال در یکپارچگی عملکرد بتن و همچنین ورود مواد خورنده ی آرماتورها به داخل بتن میشود.
برای جلوگیری از این اتفاقات آیین نامه ها استفاده از آرماتورهای افت و حرارت لازم دانسته است. آرماتورهای افت و حرارت به صورت شبکه ای (دو جهت عمود برهم) در قسمت بالایی سقف تعبیه میگردد. البته در سالهای گذشته برخی از مهندسین توصیه کرده اند که به جای استفاده از آرماتور افت و حرارت میتوان برای جلوگیری از ترک خوردگی از روشهای جایگزین مثل استفاده از الیاف استفاده کرد.
نحوه اجرای آرماتور افت و حرارت
آرماتور منفی
در هنگام طراحی سقفهای تیرچه بلوک، تیرچه ها را با فرض دو سرمفصل (اتصال ساده) طراحی میکنند، اما به دلیل بتن ریزی یکپارچه مقداری گیرداری بین تیر و تیرچه به وجود می آید، برای در نظر گرفتن این لنگر منفی ایجاد شده در اتصال باید از آرماتور ممان منفی استفاده کرد تا درصدی مجاز از گیرداری را برای تگیه گاه تأمین نماید.
شکل آرماتور منفی
آرماتور اُتکا
تیرچه ها در محل اتصالشان به تیر بر روی بال پایینی تیر قرار میگیرد گاهی اوقات فضای نشیمن به اندازه کافی برای تیرچه وجود ندارد، همچنین موجب مشکلاتی در هنگام نصب و اجرای تیرچه میشود. برای رفع این مشکلات از آرماتور اُتکا استفاده میشود. استفاده از این آرماتورها مزایای دیگری نیز دارد از جمله استحکام سقف و جلوگیری از در رفتگی تیرچه هنگام زلزله و کاهش ارتعاش سقف میباشد. این آرماتور طراحی ندارد و مطابق با توصیه های آیین نامه استفاده میشود.
شکل میلگرد اُتکا
کلاف میانی
در سقف تیرچه بلوک به دلیل وجود فضای خالی بلوک ها در سقف، صلبیت پایینی دارد. همچنین این سقف ها، در دهانه های بلند دچار ارتعاش میشود. برای حل این مشکلات و تقویت دیافراگم افقی ساختمان و همچنین توزیع یکنواخت بار روی سقف از کلاف میانی بتنی (تای بیم – ژوئن) استفاده میشود. این کلافها عمود بر راستای تیرچه ها در سقف تعبیه میشود.
شکل کلاف بتنی
بتن پوششي (درجا)
بتن پوششي، بخشی از تير Tشکل سقف است كه در محل كارگاه، پس از جايگذاري تيرچهها و بلوكها و سایر ملزومات، بتنريزي ميگردد.
محاسبه وزن سقف تیرچه بلوک
برای فهمیدن نحوه ی بدست آوردن وزن سقف جهت بارگذاری، از یک دیتیل سقف تیرچه بلوک که برای طبقات است استفاده میشود.
پیشنهاد آموزشی: مینی دوره متره کارگاهی | آموزش متره و برآورد سرانگشتی ساختمان(اینجا کلیک کنید)
ضوابط طراحی سقف تیرچه بلوک
ضوابط اين فصل شامل ضوابط آیین نامه ای و اصول كلی است كه در تحليل و طراحی سقف های تيرچه بلوک بايد رعايت شود. اين اصول شامل بارگذاری و تركيبات آنها، روش های طراحي، ضرايب ايمنی و ضوابط كلی مورد استفاده در طراحی اجزای اين نوع سقف ها می باشد. بیشتر این ضوابط از نشریه 543 آورده شده است. با توجه به رایج تر بودن استفاده از تیرچه خرپایی، تمرکز بر روی این نوع تیرچه است.
محدودیت های طراحی سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک ترکیبی از تیرچه ها با فاصله های نسبتا مساوی، بلوک های سفالی، بتنی و یا پلی استایرن و دال بتنی فوقانی می باشد. که در ادامه به بررسی مهم ترین محدودیت های این سقف می پردازیم:
1) اولین محدودیتی که در مورد سقف تیرچه بلوک باید مورد توجه قرار گیرد آن است که فاصله تیرچه ها نباید از 75 سانتی متر بیشتر در نظر گرفته شود.
2) عرض تیرچه ها در سقف تیرچه بلوک نباید از 10 سانتی متر کمتر و ارتفاع کلی تیرچه ها حداکثر 3.5 برابر عرض آن در نظر گرفته می شود.
3) نشریه 543 برای ضخامت دال بتنی فوقانی در سقف تیرچه بلوک هم محدودیت هایی را در نظر گرفته است که بیان می کند ضخامت این دال نباید کمتر از 5 سانتی متر و یک دوازدهم فاصله آزاد موجود بین تیرچه ها کمتر در نظر گرفته شود.
4) یکی دیگر از مهم ترین محدودیت های سقف تیرچه بلوک حداکثر دهانه سقف در آن ها می باشد که پیشنهاد می شود دهانه سقف بیشتر از 7 متر در نظر گرفته نشود. البته نشریه 543 استفاده از سقف تیرچه بلوک تا دهانه 8 متر را مجاز دانشته که توصیه می شود در دهانه های بیشتر از 7 متر از تیرچه ها به صورت دوبل یا مضاعف استفاده شود.
5) سقف های تیرچه بلوک، در مواردی كه بار يكنواخت روي سقف عمل نمايد، عملكرد مناسبی دارند اما در صورتی که به سقف بار متمرکز سنگین یا متحرک وارد شود بهتر است سقف تیرچه بلوک استفاده نشود.
6) در سقف های تيرچه بلوک، بار متمركزی كه ممكن است روی كف وجود داشته باشد، بار ناشی از چرخ اتومبيل ها در پاركينگ ها و يا بار خطي ناشی از وجود تيغه های آجری روي تيرچه ها است. در مورد پاركينگ ها، بكارگيری سيستم تيرچه و بلوك معمول، اساساً توصيه نمي شود. در صورتي كه الزامی در كار باشد، توصيه مي شود تا ضخامت دال بتنی (روی بلوك ها) حداقل 8 سانتيمتر در نظر گرفته شود و مقاومت دال در برش سوراخ كننده یا همان برش پانچ براي بار چرخ كنترل گردد. در محاسبه تيرچه ها برای بار متمركز، يا مي توان كف را با استفاده از يكي از روش هاي كلاسيك، تحليل كامل نمود و يا بار را با تقريب خوبي بين سه تيرچه مجاور يكديگر به طور مساوی توزيع كرد
7)در صورتي كه طول تيرچه ها بيش از 4 متر باشد، يك يا چند كلاف مياني (تير عرضي) در جهت عمود بر تيرچه ها تعبيه ميشود.
8) لوله ها و مجراهايي كه در داخل دال قرار داده ميشوند، نبايد به مقدار قابل توجهي مقاومت سيستم را كاهش دهند. ضخامت دال بايد به اندازه حداقل 2.5 سانتيمتر بيشتر از ارتفاع كل لوله ها و مجراها باشد.
9) در سقف هاي تيرچه و بلوك با تيرچه ي خرپايي، ميتوان مقاومت برشي تامين شده توسط بتن در تيرچه ها را 10 درصد بيشتر از مقاومت برشي اسمي تيرهاي بتني در نظر گرفت.
ضوابط و محدوديت هاي تيرچه پيش ساخته خرپايي
آرماتور کششی در سقف تیرچه بلوک
آرماتورهای کششی که شامل آرماتورهای تحتانی هستند، باید از نوع آجدار با فولاد نوع نیم سخت و سخت باشد که حداقل تعداد آن 2 عدد می باشد. در صورت استفاده از آرماتورهای تقویتی، حداقل 2 آرماتور باید در سرتاسر تیرچه ادامه داشته باشد و طول آرماتورهای تقویتی را نیز مطابق ضوابط تعیین کرده و آنها را در مقطعي كه مورد نياز نيستند و با در نظر گرفتن محل قطع تئوريك و محل قطع عملي، قطع كرد. قطر ميلگردهاي كششي نبايد از 8 ميليمتر كمتر و از 16 ميليمتر بيشتر باشد.
مطابق آيين نامه بتن ايران (آبا)، حداقل نسبت آرماتور بكار رفته در تيرچه ها از اين رابطه بدست مي آيد:
در صورتي كه درصد آرماتور كششي حاصل از محاسبه، از ρmin كمتر باشد، می توان با قراردادن 1.33 برابر سطح مقطع آرماتورهاي حاصل از محاسبه، از رابطه بالا صرف نظر نمود. توصیه می شود که سطح مقطع آرماتورهاي كششي از 2.5 درصد سطح مقطع جان تيرچه بيشتر نشود.
آرماتور عرضی تیرچه
آرماتورهای عرضی به صورت منفرد و یا مضاعف به کار برده می شوند. حداقل سطح مقطع آرماتورهاي عرضي برابر 0.35bw*s/fy می باشد كه bw عرض جان تیرچه، s فاصله دو میلگرد عرضی متوالی و fy مقاومت مشخصه فولاد می باشد. قطر ميلگردهای عرضی از 5 ميليمتر تا 10 ميليمتر تغيير مي كند. همچنین فاصله ميلگردهای عرضی متوالی در تيرچه ها، حداكثر 20 سانتيمتر است.
آرماتورفوقانی تیرچه
آرماتور فوقاني بايد از نوع آجدار باشد و قطر آن با توجه به نوع فولاد آرماتور، طول دهانه، فاصله تيرچه ها، ارتفاع خرپاي تيرچه و ضخامت بتن پوششی و همچنين فواصل جوش های ميلگرد عرضي، از 6 ميليمتر تا 12 ميليمتر متفاوت است. جدول زیر به عنوان راهنمای تعيين حداقل قطر ميلگرد بالايي تيرچه های غيركارخانه ای توصيه مي شود.
بتن پاشنه در تیرچه
حداقل عرض بتن پاشنه 10 سانتي متر است و نبايد از 1/3.5 برابر ضخامت سقف کمتر باشد. معمولا عرض بتن پاشنه از 10 سانتيمتر تا 16 سانتيمتر متغير مي باشد. ارتفاع بتن پاشنه بايد به مقداري باشد كه قابل بتن ريزي بوده و پوشش بتن كافي روی آرماتور را فراهم آورد. ضخامت بتن پاشنه حداقل 4 و حداكثر 5.5 سانتیمتر است. همچنین بتن پاشنه باید حداقل از رده C25 باشد.
کنترل تغییر مکان (خیز) سقف تیرچه بلوک
تیرچه ها رفتاری همانند تیرهای بتنی دارند بنابراین برای کنترل خیز آن می توان از ضوابط حاکم بر طراحی تیر بتنی استفاده کرد برای این منظور در 9-11-2-6-1 مبحث نهم یک جدول برای حالت های مختلف تکیه گاهی تیرها ارائه شده است.
توجه شود که مطابق بند 9-11-2-6-2 مقادیر جدول برای فولاد با مقاومت تسلیم 420 مگاپاسکال است و برای سایر فولادها آن را در ضریبی که بیان کرده است ضرب می کنیم. همانطور که قبلا گفته شد شرایط تکیه گاهی تیرچه ها را تکیه گاه ساده یا مفصلی در نظر می گیرند. در کنترل خیز این فرض تکیه گاه مفصلی در جهت اطمینان است. مطابق بند 9-11-2-6-5 اگر تیرچه حداقل ارتفاع گفته شده در جدول را نداشته باشد، باید مقادیر دقیق خیزهای آنی و درازمدت تیرچه را محاسبه و کنترل کرد. برای این منظور از ضوابط بند 9-19-2-2 مبحث نهم استفاده می کنیم.
برای بدست آوردن مدول گسیختگی بتن و مدول الاستیسیته ی بتن از روابط بندهای 9-3-5 و 9-3-6 استفاده می کنیم.
که مقادیر مجاز خیز را از بند 9-19-2-4 می توان برداشت کرد که در جدول 9-19-3 این محدودیت ها آورده شده است.
مراحل کنترل خیز
خیز در اعضای بتنی و خصوصا در طراحی تیر بتنی از جمله تغییرشکل هایی هستند که تحت بارهای سرویس یا بهره برداری اتفاق میافتند. در آییننامه های طراحی در حالت بهره برداری تمام نیروهای مرده و بخشی از نیروهای زنده حضور دارند و تغییرات شکل سازه را در حد الاستیک خطی محدود میکنند، این تغییر شکل ها با روابط مقاومت مصالح و الاستیک قابل محاسبه هستند که به این تغییر شکل، خیز آنی گفته میشود.
علاوه بر خیز آنی، در درازمدت به دلیل پدیده خزش که مربوط به بتن است، تغییرشکل های دیگری رخ می دهد که چند برابر تغییرشکل های آنی است. این تغییرشکل ها با گذشت زمان به مقدار ثابتی میرسد. به این تغییر شکل خیز درازمدت می گویند. پس متوجه شدیم که برای محاسبه دقیق مقدار خیز سقف تیرچه بلوک (یا تیرچه) باید دو مقدار خیز آنی و خیز در درازمدت را محاسبه کنیم. در ادامه به بررسی گام به گام کنترل خیز در سقف تیرچه بلوک خواهیم پرداخت:
گام اول به دست آوردن هندسه تیرچه
در بند 9-6-3-3 مبحث نهم مقدار عرض موثر تیرT شکل که شامل تیرچه نیز می شود را بیان می کند:
